Opgericht op 1 april 1888 in Rotterdam.
Op 1 april 1888 wordt de Rotterdamsche Cricketclub Sparta opgericht in de tuin van de familie Harteveld Hoos aan het toenmalige Oostvestplein nummer 11 te Rotterdam. Het Oostvestplein lag ongeveer waar nu de Goudsesingel en het Oostplein elkaar kruisen. Toen de vereniging in juli 1888 een voetbal kreeg geschonken werd de naam van de vereniging direct veranderd in de Rotterdamsche Cricket & Football Club Sparta.
In 1889 krijgt Sparta een eerste, min of meer serieus onderkomen op De Heuvel, waar nu de Euromast staat. Vervolgens trekt de club in 1893 naar de Schietbaan en een jaar later naar de volksbuurt Crooswijk, waar Sparta het Schuttersveld met andere verenigingen deelt. In 1906 volgt de verhuizing naar de Prinsenlaan. In 1916 verhuisde Sparta wederom, deze keer naar de Polder Spangen in Rotterdam-West. Het Sparta-stadion werd, naar Engels voorbeeld, het middelpunt van de later gebouwde woonwijk en stond vanwege zijn voorgevel met twee torentjes al snel bekend als Het Kasteel. In 1961 nam Sparta het jeugdcomplex Nieuw-Vreelust, op een steenworp afstand van Het Kasteel, in gebruik. In 2000 werd de huidige accommodatie van de R.V. & A.V. Sparta -“Nieuw-Terbregge”-, gelegen in Rotterdam-Noord door Sparta in gebruik genomen. Op dit sportpark maakt men gebruik van vier voetbalvelden en twee trainingsvelden.
Het traditionele rood-witte tenue van Sparta vindt zijn oorsprong in 1899. Tijdens een uitstapje van het bestuur van Sparta in 1899 naar Engeland raakten de bestuursleden gefascineerd door het rood-witte shirt van voetbalclub Sunderland en zij besloten enkele oude Sunderland-shirts te kopen. Vandaag de dag wordt het kenmerkende rood-witte shirt gecombineerd met een zwarte broek en rood-wit gestreepte kousen.
Op veel gebieden was op Sparta een vernieuwer op de Nederlandse velden. Als eerste Nederlandse club speelde Sparta een (vriendschappelijke) internationale wedstrijd, tegen het Engelse Harwich & Parkeston FC (uitslag 0-8). Sparta’s spil Jan Stok was de ‘uitvinder’ van de kopbal. Ook introduceerde Sparta in 1894 als eerste ‘echte’ doelnetten in Nederland. Voor die tijd spande men slechts één touw tussen de doelpalen. In 1905 vond op initiatief van Sparta, de eerste interland van het Nederlands elftal plaats. Op het Crooswijkse Schuttersveld zagen 30.000 toeschouwers hoe Nederland België wist te verslaan (4-0). Sparta was in 1908 de eerste club in Nederland die een professionele trainer aanstelde: de Engelsman Edgar Chadwick (tevens de eerste bondscoach van het Nederlands elftal). En in 1954 werd op voorspraak van Spartaan Jos Coler het betaald voetbal in Nederland geïntroduceerd.
De rijke historie van Sparta kent vele gloriedagen. Het eerste ‘gouden tijdperk’ liep van 1909 tot 1915. In die periode veroverde Sparta maar liefst vijf landskampioenschappen en tweemaal de Zilveren Bal. Na de invoering van het betaalde voetbal (1954) nestelde Sparta zich opnieuw aan de top in Nederland. Sparta won de KNVB-beker in 1958 en het jaar daarna volgde de ultieme bekroning: het zesde landskampioenschap van Nederland. In 1962 en 1966 werd nog tweemaal de beker gewonnen.
Sparta Cricket is altijd een onderdeel geweest van Sparta. In 2004 werd echter besloten een eigen rechtspersoon op te richten, Sparta Cricket 1888, waardoor de vroegere cricketafdeling nu een zelfstandige vereniging is, statutair gevestigd in Capelle a/d IJssel.
Ook de sporten honkbal en softbal zijn in het verleden door leden van Sparta beoefend. Sparta besloot in het oorlogsjaar 1942 tot de oprichting van een honkbalafdeling. Ook in deze tak van sport blonken de rood-witten uit. Zij werden in totaal negen keer landskampioen. De honkbalafdeling wordt in 1971 uitgebreid met softbal. De honkbalafdeling is in 1998 gefuseerd met de honkbalafdeling van Feyenoord. Hiermee houdt de beoefening van honkbal onder de vlag van Sparta op.
De organisatorische afsplitsing van het betaald voetbal van de R.V. & A.V. Sparta leidde per 14 juni 1976 tot het ontstaan van een amateurvereniging. Ondanks de scheiding met het betaald voetbal is er altijd een sterke band blijven bestaan tussen beide partijen. Vandaag de dag werkt de R.V. & A.V. Sparta nauw samen met haar Betaald Voetbal Organisatie (‘BVO’) Sparta Rotterdam B.V..
Het seizoen 2014-2015 start de R.V. & A.V. Sparta met het een standaard elftal op de zaterdag.
